Psychologie van het beleggen

Psychologie van het beleggen

Het beleggingsgedrag van personen wordt zeer sterk beïnvloedt door de eigen psyche. Al deze gedragingen kunnen we plaatsen onder de noemer van de psychologie van het beleggen.

Als we beseffen dat onze economie het totaal aan transacties zijn die binnen dat systeem plaatsvinden, dan is het bestuderen van het gedrag, dat achter deze transacties zit, essentieel om te begrijpen hoe het systeem werkt. De studie die zich bezig houdt met de financiële gedragingen van mensen heet Behavioral finance.

Behavioral Finance steunt op de inzichten van drie wetenschapsgebieden: psychologie, sociologie en financiering.

Psychologie van het beleggen

De psychologie bestudeert het gedrag en de mentale processen van de mens in zijn omgeving. De sociologie bestudeert het sociaal gedrag van de mens, al dan niet in groepen. Financiering gaat over het aantrekken, investeren en beheren van kapitaal.

Behavioral Finance is in feite de studie van de psychologische en sociologische factoren die een rol spelen bij de beslissingen van individuen en groepen wat betreft hun financiën. Men probeert de financiële beslissingen van mensen en groepen te begrijpen en daarmee de invloed van deze beslissingen op de marktprijzen, de rendementen en de beschikbaarheid van de middelen. In deze studie besteed men veel aandacht aan de grenzen van de rationaliteit die optreedt bij mensen, als zij beslissingen moeten nemen.

Behavioral Finance stelt dat zowel individuele beleggers als portefeuillebeheerders systematisch denk- en beoordelingsfouten maken bij het nemen van beleggingsbeslissingen. Zo kunnen zij bijvoorbeeld niet goed risico’s inschatten of informatie verwerken. Behavioral Finance stelt dat beleggers niet volledig rationeel handelen maar zich voortdurend laten leiden door menselijke emoties bij het nemen van beleggingsbeslissingen.

De mens is intelligent, berekenend en emotioneel. Deze emoties zijn een van de grootste voordelen in het alledaagse leven, in de financiële wereld zijn ze vaak je ergste vijand. Hoewel geld bedoeld is om het ons makkelijker te maken geeft het in werkelijkheid een grote hoeveelheid stress in ons leven omdat het iets is wat we allemaal nodig hebben, weinigen begrijpen het, en we kunnen er ook nog eens slecht mee omgaan. Door onze eigen natuurlijke zwaktes te leren kennen kunnen we ons beter voorbereiden om om te gaan met de problemen die geldtransacties onvermijdelijk zullen opleveren.

De meeste personen zijn van nature risicomijdend. We neigen ernaar om irrationeler te worden wanneer we geconfronteerd worden met de mogelijkheid op verlies. Onze natuurlijke instincten leiden ons tot het nemen van inefficiënte beslissingen. We gaan bijvoorbeeld gokken als er verlies dreigt aan te komen, waardoor we een nog veel groter verlies zouden kunnen leiden. We hadden ook gewoon het op dat moment bekende verlies kunnen nemen (ken je verliezen en neem ze indien nodig).
Mensen haten het verlies van iets van waarde dat ze hebben gekregen. In een misleidende poging om het verlies te beperken nemen we vaak nog veel meer risico op meer verlies.

Ken je beperkingen

We zijn schijnbaar niet goed in staat om risico’s aan te pakken en de beste manier om hiermee om te gaan is onze beperkingen te kennen. Accepteer dat je minder weet dan je denkt en dat je verkeerd kunt zitten. Accepteer dat je vergissingen maakt en dat je van ze zult leren en alleen dan beter wordt. Mensen zijn irrationeel en daarom zijn markten irrationeel maar dat betekent niet dat jij steeds irrationele besluiten moet nemen.

In de basis komen transacties voort uit menselijke beslissingen. En de prijs waarvoor de transacties plaatsvinden is hoofdzakelijk het resultaat van het gedrag van de marktdeelnemers. Het is belangrijk om te denken aan het totaal plaatje in een dergelijke complexe situatie. Jij bent niet de enige persoon tijdens, de transactie die je maakt. Een voorbeeld:
Wanneer je een aandeel verkoopt uit je portefeuille zie je jouw aandeel verdwijnen en jouw kaspositie toenemen. Het lijkt erop of het aandeel zomaar is verdwenen en het geld vanuit het niets kwam. Maar wat werkelijk gebeurd, is dat er ook nog iemand anders aan de andere kant van deze handelstransactie zit. Een handelstransactie vraagt om twee personen. De ene persoon heeft besloten om meer van dat bepaalde aandeel te willen hebben en jij hebt besloten om meer geld te willen hebben. Bij een overeenkomst van de prijs wordt de handelstransactie uitgevoerd. De prijs waarop je uitkomt hangt sterk af van de gretigheid van de koper en verkoper gedurende deze handelstransactie.

Als je uitermate bang bent en je wilt van je aandelen af dan ben je bereid om tegen een lagere prijs te verkopen dan je zou doen als je rustiger was. Hetzelfde geldt voor de koper, als hij geduldig genoeg is dan krijgt hij een aankoopprijs die lager is dan jij zou willen. Jouw verkooprijs is zijn aankoopprijs!

Emoties van de belegger

Als we kijken naar de cyclus van een aandeel in een markt en naar de emoties van een belegger rond dat aandeel, dan kunnen we het gedrag herkennen zoals in onderstaande afbeelding is weergegeven.

Psychologie van het beleggen

Een belegger heeft zijn oog gericht op een aandeel en ziet dit aandeel in waarde stijgen, hij krijgt hoop. Hij is echter sceptisch of deze waardegroei blijft aanhouden. Het aandeel stijgt door en nu wordt de belegger toch wel enthousiast over dit aandeel.

Het aandeel stijgt verder door en het wekt bij de belegger de nodige hebzucht en hij besluit in euforie dat hij dit aandeel gaat aankopen. Spoedig na zijn aankoop heeft het aandeel echter zijn hoogste waarde bereikt in deze cyclus en neemt weer in waarde af. De belegger ontkent deze daling, want goede aandelen stijgen toch immers altijd?

Na een verdere daling wordt de belegger echter steeds onrustiger. Vrij snel gaat deze onrust over naar angst nu hij ziet dat de daling doorzet. Zijn angst gaat bij een verdere daling over naar vertwijfeling, heeft hij een miskoop gedaan?

Het aandeel is op weg naar beneden en de belegger raakt in paniek, hij is overtuigd dat het helemaal fout is. Het aandeel is op weg naar de bodem van de cyclus en de wanhoop slaat toe bij de belegger, hij besluit het aandeel te verkopen.

Na verkoop daalt het aandeel nog even verder en stijgt vervolgens weer. Het resultaat: Deze belegger heeft bijna bij de top gekocht en vlakbij de bodem verkocht. Oftewel hij heeft bijna maximaal verlies geleden op dit aandeel.

In bovenstaande beschrijving zien we verschillende emoties die in de mens zelf zit. Echter de bovenstaande belegger is niet alleen op de wereld. Deze belegger leest en hoort het nieuws van de markt ook. Hij ziet en hoort wat andere beleggers doen en daar reageert hij op. De mens reageert als een kuddedier, hij wil geen uitzondering op de groep zijn. Dit groepsgedrag is de meest krachtige eigenschap van de mens die ten grondslag ligt aan het ontstaan van de irrationele markten.

Waarom ontstaan markt bubbles?

We weten dat prijzen van aandelen irrationeel kunnen bewegen, maar waarom doen ze dat? Waarom wijken prijzen zo sterk af van hun fundamentele waarden dat ze instabiel worden? Waarom vormen zich markt bubbles?
Een bubble is een omgeving waarin de marktprijs van een aandeel erg sterk is afgeweken van zijn fundamentele waarden. Het aandeel heeft het punt bereikt waar zijn huidige marktprijs instabiel is geworden ten opzichte van de mogelijkheid van dat aandeel om de verwachte resultaten op te leveren. Bubbles zijn het extreme voorbeeld van wat ze prijscompressie noemen. Onze irrationele aankopen zorgen ervoor dat we vele jaren van toekomstige resultaten, in zeer korte tijd in de huidige waarde van een aandeel “inprijzen”. Dit creëert een onbalans in de prijs, omdat het onderliggende aandeel waarschijnlijk niet het verwachte resultaat zal leveren in deze korte tijd. Het meest bekende is de Internet-bubble, waarbij in zogenaamde veel belovende internetaandelen jaren van toekomstige resultaten werden “ingeprijsd”. Dit creëerde in korte tijd een bubble die in het voorjaar van 2000 uit elkaar is geklapt.

In onderstaande afbeelding zien we dat voor beide grafieken het aandeel in dezelfde tijd dezelfde prijs bereikt. Maar in de onderste grafiek zien we een prijscompressie optreden omdat marktdeelnemers in korte tijd het eindresultaat inprijzen.

Prijscompressie

Dit is de onbalans en het toegenomen risico dat vaak optreed binnen een markt bubble of bij een aandelen prijsmania. Omdat marktdeelnemers zulke hoge verwachtingen hebben ingeprijsd zal, als het onderliggende aandeel niet het resultaat levert aan zijn bezitters, het aandeel onderhevig zijn aan een groot dalingsrisico wanneer er een herprijzing plaatsvind als gevolg van de prijscompressie. De bezitters hebben in feite toekomstige resultaten geleend voor de huidige resultaten.

De psychologie achter een stijgende markt

Wat is de oorzaak dat markten zich irrationeel gedragen? Voor een groot gedeelte betreft het een algemene minachting voor de stijgende markt prijzen. Waarom is dit zo? Omdat er een kans is dat je niet aan alle stijgingen kunt deelnemen. Er zit een tragische rekenkunde achter de werkelijkheid van aandelen prijsstijgingen en die zegt dat we niet allemaal kunnen profiteren van de marktstijgingen.

Alle aandelen die zijn uitgegeven worden altijd door iemand aangehouden. De markt, in zijn totaal, is de markt. We hebben niet al ons geld in stijgende aandelen zitten omdat, per definitie, dat niet kan.
Wanneer ik aandelen koop dan verkoopt iemand anders diezelfde aandelen. Alle aandelen worden door iemand aangehouden. En iemands bezit van aandelen betekent dat iemand anders ze niet bezit.

Iemand zit dus nu op geld, mogelijk spijt hebbend dat hij zijn aandelen aan mij heeft verkocht omdat ik nu profiteer van de stijgende prijs. Wanneer prijzen omhoog gaan is er een onvermijdelijk gevoel van het mislopen van een kans (door iemand).
Je hebt het gevoel dat je stijgingen hebt misgelopen waaraan je deel had kunnen nemen. Je hebt het gevoel gekregen dat je achterloopt. Dit is een heel gebruikelijke reactie maar ook heel onredelijk en zeker misleidend. Waarom? Omdat we echt niet altijd betrokken hoeven te zijn bij alle stijgingen in de markt.

We moeten voldoen aan onze doelstellingen die we voor onszelf hebben opgesteld, dat is het enige wat telt. Het is vrij natuurlijk om stijgende aandelenkoersen te haten. De stijging betekent namelijk dat iemand een voordeel heeft van iets en jij niet.
Jij moet je echter niet in groot risico begeven om je rendementen te behalen, doe niet mee aan het kuddegedrag! Dit absurde gedrag van betrokken MOETEN zijn bij marktstijgingen leidt alleen maar van een goede markt naar een bubble.
Stijgende marktprijzen zijn vervelend als je er op dat moment niet aan deel neemt maar het mag absoluut niet leiden tot irrationele beslissingen van jouw kant.

De markt heeft geen gevoel

We moeten beseffen dat de markt zich niet interesseert voor jouw gevoelens. De markt heeft geen gevoel of emoties. Een aandeel weet niet dat jij het bezit, dus voel ook geen emoties bij jouw aandelen, ze zullen het omgekeerd ook niet doen! Raak niet verlieft op je aandelen want daardoor ga je vreemde beslissingen nemen. Velen mensen zijn al heel veel geld kwijtgeraakt door een “band op te bouwen” met hun aandelen. Trap hier niet in! Hoe minder emotioneel je de markt benaderd des te beter ben je af. Wordt liever verliefd op jouw beleggingsproces. Door een proces aan te houden voorkom je allerlei liefdesverdriet doordat je denkt dat de markt om je geeft.

Hoop is geen strategie

In 2007 dachten veel mensen dat de aandelenbomen tot in de hemel zouden groeien. Men hoopte dat elke aankoop groei zou opleveren. Echter, zeer velen hadden niet in de gaten dat markten toppen en bodems hebben en dat de top spoedig bereikt zou worden. Naast aandelen werden er veel andere beleggingen aangeboden waar mensen op ingingen hoewel ze niet precies wisten waarin ze belegden. Door de hebzucht en het gevoel niet te willen achterblijven in deze stijgende markten was er een sterke emotionele sturing aan alles wat mensen kochten. Spoedig was de bubble geheel opgeblazen en stond op knappen … De markt ging omlaag en velen hoopten nog dat de daling wel over zou gaan. Maar de markt herstelde niet meer, de markt donderde omlaag. Zoals boven beschreven bij het onderdeel De emoties van de belegger zo reageerden ook vele beleggers, met als gevolg enorme permanente verliezen.

We kunnen de volgende lessen trekken uit dergelijke markt gebeurtenissen:

Laat emoties geen rol spelen in je beslissingsproces.

Neemt nooit deel aan iets wat je niet begrijpt.

Vergissingen maken is onvermijdelijk.

Leer altijd van je vergissingen.

Hoop is geen strategie.

Angst is een zeer destructieve emotie

Ik bekijk de wereld door een optimistische bril. Ik geloof dat de mens vooruitgang boekt op de lange termijn, omdat er meer mensen zijn die opstaan die iets goeds willen doen dan diegene die opstaan die iets slechts willen doen. Wedden tégen de mensheid heeft in de afgelopen duizenden jaren bewezen dat dat een slechte weddenschap is. Helaas is er veel geld te verdienen in de angst-business. We zijn als persoon heel snel bang en altijd gevoelig voor onze emoties. In de geldwereld zit het vol met mensen die hopen dat je hun angst koopt in ruil voor jouw geld. Wees voorzichtig met diegene die angst verkopen maar wees vooral voorzichtig dat je eigen angst je niet gaat tegenhouden om voorruit te komen.

Vooroordelen

Als mens bezitten we allemaal vooroordelen omdat we niet alles correct waarnemen of de juiste informatie bezitten. Deze vooroordelen zijn knap lastig en ze kunnen ons hinderen bij het beleggen. Hieronder een aantal vooroordelen waarvoor je moet uitkijken.

Beter dan gemiddeld: Dit is de illusie dat we denken beter dan gemiddeld te zijn in bepaalde zaken. Heel misschien ben je beter dan het gemiddelde, maar dan nog moet je je vaardigheden niet overschatten.

Recente verleden vooroordeel: Bij dit vooroordeel heb je de neiging om het recente verleden te benadrukken. Als aandelen stijgen dan denken we dat ze dat blijven doen.

Gokkersmisvatting: Dit is de misvatting dat er tussen, in werkelijkheid onafhankelijke, gebeurtenissen een bepaalde afhankelijkheid bestaat. En wel zo, dat een gebeurtenis die in het verleden minder vaak is opgetreden dan verwacht mocht worden, in de nabije toekomst vaker zal optreden. Bij het opwerpen van een munt denkt de gokker bijvoorbeeld dat de kans op “kop” toeneemt wanneer een aantal keren achter elkaar “munt” wordt gegooid. Echter elke keer dat je de munt opgooit is er weer een nieuwe kans op 50% “kop”. Zo heeft elke bedrijfscyclus of marktcyclus zijn eigen kenmerken. Misschien lijkt het op het verleden, maar het herhaald het niet.

Verzonken kosten: De misvatting over verzonken kosten raakt vele facetten van ons financieel leven. Nadat we hebben betaald voor iets, hebben we de neiging om een onredelijke reactie goed te praten. We denken dat we er al voor betaald hébben of dat we er al zóveel geld in hebben gestoken. Bij een klein veries op een aandeel zie dit gedrag vaak terug, men durft niet te verkopen want we hebben er al tijd, moeite en geld in gestoken. Je moet gewoon weten wanneer je je verlies moet nemen.

Fixatie op een prijs uit het verleden: Als je een verliezende positie aanhoud en denkt te verkopen als de prijs weer op jouw aankoopprijs uitkomt dan fixeer je je op een prijs uit het verleden. In de financiële wereld is het handig om het verleden te begrijpen, maar wanneer je beslissingen maakt over aandelen dan moet je realiseren dat je aankoopprijs niet de reden mag zijn voor je toekomstige beslissingen of je koopt of verkoopt. In de praktijk komt het voor dat bepaalde koerswaarden niet meer of pas na zeer lange tijd weer voorkomen.

Bandwagon effect (kuddegedrag): Dit is een denkfout, waarbij een mening eerder wordt geloofd naarmate er meer medestanders zijn voor die mening. Als veel mensen iets voor waar aannemen is het aantrekkelijk om het eens te zijn met die mensen. Dit gedrag creëert een valse zekerheid omdat “anderen het ook allemaal doen”. Dus als iets verkeerd gaat kun je altijd zeggen dat anderen het ook deden …

De Markt loopt voor op de economie

Markt cyclus versus economische cyclus

Je moet markten benaderen vanuit het begrip dat de markt niet dé economie is. In feite weerspiegeld de markt niet eens de onderliggende ondernemingen waaruit die markt bestaat. De markt is de toekomstige verwachting van de toekomstige prestaties van de onderliggende ondernemingen. Dit verklaart waarom er soms weinig samenhang is tussen economisch groei en de aandelenmarkt groei. Aandelenmarkt beleggers proberen niet te raden wat de prijzen van gisteren of vandaag zijn. Beleggers proberen te raden wat de prijs van morgen zal zijn en ze schatten de huidige micro-economie, macro-economie en andere factoren in om deze prognose te bepalen. Met andere woorden, de markt cyclus heeft altijd de neiging om voor te lopen op de economische cyclus omdat marktdeelnemers proberen te anticiperen op toekomstige prestaties. Als vuistregel loopt de beurs gemiddeld een half tot een heel jaar op de economische ontwikkelingen vooruit, ook op de bedrijfswinsten.

Denk als een schaker

Om de markten te kunnen begrijpen moet je leren denken als een schaker, dat betekent verschillende zetten vooruit denken. Als je betrokken raakt bij markten moet je enkele niveaus vooruit denken en begrijpen dat de huidige beslissingen en toekomstige beslissingen de toekomstige prijzen zullen beïnvloeden. Denken als een schaker betekent niet alleen leren denken als een machine maar ook anticiperen op de zetten van een ander. Het betekent dat je ook moet leren hoe anderen de markt interpreteren. Als jij gelooft dat een 100 euro aandeel 200 euro waard is en de markt is het nooit met je eens dan verlies je het toch echt.

Lees verder op: Beleggingsrendementen

Wil je heel graag je financiële toekomst verbeteren maar je weet niet precies hoe?
Is het hele financiële proces voor je onduidelijk en weet je niet precies wanneer je WAT moet doen, of ben je onzeker over HOE je de verschillende stappen moet uitvoeren? Lees hier verder!